In historische bronnen zien we terug dat in de zeventiende en achttiende eeuw Joodse bewoners zich vestigden in diverse steden in de regio. Ze hadden niet veel rechten als burger. Zo mochten Joden geen lid worden van een gilde en werd het hen verboden om openlijk hun geloof te belijden.
Vanaf 1811 veranderde deze situatie: kerk en staat werden gescheiden, alle godsdiensten werden gelijkgesteld en alle burgers kregen dezelfde rechten. In Gouda, Lekkerkerk en Schoonhoven vormden zich in de negentiende eeuw zelfstandige Joodse gemeentes, met een eigen synagoge en begraafplaats.
In de tweede helft van de negentiende eeuw was het aantal Joodse inwoners op zijn hoogtepunt: Lekkerkerk telde in 1869 62 Joodse inwoners. In Schoonhoven woonden op dat moment 193 Joden. Daarna nam het aantal af, doordat veel Joden naar de grotere steden trokken. Ook in Gouda zette vanaf het hoogtepunt in 1899 (413 Joodse inwoners) de daling van het aantal Joodse inwoners in.
In 1931 overleed de laatste Joodse inwoner van Lekkerkerk en in Schoonhoven woonden aan het begin van de jaren 30 van de vorige eeuw nog maar enkele Joodse gezinnen. In Gouda nam door de toestroom van Joodse vluchtelingen uit Duitsland het aantal Joodse inwoners juist fors toe. De Jodenvervolging in de jaren 1940-1945 maakte een einde aan het Joodse gemeenschapsleven. Vrijwel alle Joodse Gouwenaren en Schoonhovenaren zijn weggevoerd en vermoord in concentratiekampen. Na de Tweede Wereldoorlog was er in geen van de plaatsen een Joodse gemeenschap meer.
In andere plaatsen in de regio, zoals Moordrecht, Waddinxveen en Krimpen aan den IJssel, was geen Joodse gemeenschap, maar woonden ten tijde van de Tweede Wereldoorlog wel enkele Joodse burgers. Zij ondergingen hetzelfde lot als de meeste andere Joodse burgers.
Verder lezen:
Joods Gouda: Geschiedenis van de Joden in Gouda (Gouda, 2016)
Willem Hoogerdijk (red.) Wat ooit was: 't Gebouw en de joodse gemeenschap in Lekkerkerk (Lekkerkerk, 2017)
Karel Jongeling, In de Heilige Gemeente Der Gouwe : Joden in Gouda in de Achttiende Eeuw (Gouda, 2016)
Krista Kroon, Krimpen aan den IJssel 1940-1945. Een gewoon dorp in een buitengewone tijd (Krimpen aan den IJssel, 1999)
Piet Muilwijk, ‘Twee eeuwen Joods leven in Schoonhoven’, in Historische Encyclopedie Krimpenerwaard (H.E.K.) / Stichting Krimpenerwaard, 12 (1987), nr. 1, 1-23
C.J. van Veen ‘Opdat wij ook hen niet vergeten’, in: Het dorp Waddinxveen / Historisch Genootschap Waddinxveen 13 (2005) 2-8
Tom Verwaijen, Joods Gouda : een Joodse geschiedenis vanaf 1737 tot omstreeks 1850 (z.p., 2012)
Tom Verwaijen, Joods Gouda II: de laatste 100 jaar Joods leven vanaf ca 1815 (Engelen, 2016)
Panc Vink, Oorlog en bevrijding in Moordrecht (Moordrecht, 1995)
